Het scheppen van een organisatiecultuur gericht op leren, is belangrijker dan ooit. Gericht leren kan binnen de eigen organisatie, maar ook door externe ervaringen. Open staan voor ervaring vanuit andere organisaties kan ons belangrijke kennis brengen. Daarom deel ik vandaag waardevolle inzichten uit de praktijk van leiders in het onderwijs, aan de hand van het boek: Leidinggeven aan een lerende school van Van Wessum en Verheggen. De auteurs leggen in hun boek prachtig uit wat het belang is van leren, niet alleen voor leiders in het onderwijs, maar voor ons allemaal.

‘Welke vragen heb jij vandaag gesteld?’ Fadie Hanna, docent en promovendus Pedagogiek aan de UvA, leerde mij dat als ouders van schoolgaande kinderen deze vraag zouden stellen bij de thee, dit hun kinderen zou stimuleren om vragen te stellen op school. Leren begint immers bij nieuwsgierigheid. Zo neem je als lerende regie op je eigen ontwikkeling. Deze vraag staat dan ook afgedrukt op een geeltje op de omslag van Leiding geven aan een lerende school. Ook de moeder van Einstein gaf het goede voorbeeld, door haar zoon altijd te vragen: “welke vragen heb jij gesteld?”, zo lees ik in het boek.

Als je een ‘lerende organisatie’ vormgeeft, vraagt dit om continu leren door iedereen. In het geval van een school: door leerlingen, ouders, leraren, praktijkbegeleiders, leidinggevenden, bestuurders en onderwijsondersteuners. Van Wessum en Verheggen bieden in hun boek doeltreffend gereedschap voor leiders om dit met hun teams en omgeving vorm te geven. Aan de hand van een herkenbare casus – een nieuwe schoolleider op een nieuwe werkplek in verwondering – bieden de auteurs een bruikbaar ordeningsvenster om te bouwen aan een lerende organisatie. Hun uitgangspunt: goed kijken gaat vooraf aan de goede vragen stellen. De kunst van zorgvuldig analyseren van complexere vraagstukken volgt vanzelf.

Belangrijk is dat je als leider voorleeft dat je oprecht gebruik wilt maken van de ervaring, kennis, verbazing van alle collega’s en hen aan het denken wilt zetten. En dat je zo dagelijks bevordert dat iedereen samen tijd maakt voor leren. Dat kan alleen als je zelf, als leidinggevende, elk moment van de dag aan het leren bent en een aanstekelijk voorbeeld bent. Vervolgens kun je die omgeving uitdagen om continu te leren in en van het werk.

Het boek bevat doeltreffende vragenlijsten, over steekhoudende thema’s zoals rolopvatting en leercultuurontwikkeling. Vragen die er ook toe doen buiten het onderwijs. Aanvullend presenteren de auteurs, indachtig hun eigen motto op het geeltje, nog wat meer vragen. Eén daarvan breng ik graag onder de aandacht: ‘Staat het zweet wel op de juiste rug?’ Hoe herkenbaar uit mijn eigen onderwijstijd: Soms was ik als docent hard aan het werk en mijn leerlingen hingen rustig onderuit. Dat moest andersom natuurlijk, zo leerde ik van de bevlogen schoolleider die me hierover vragen stelde. Hoe richt jij je les in zodanig dat de leerlingen de inspanning leveren die inzet en zweet vraagt?

Als je een lerende school, of breder: een lerende organisatie, verder wil ontwikkelen, dan geldt het ‘zweet op de rug’-principe ook. De schoolleiders en de managers die samen met de teamleden bouwen aan een bewust lerende organisatie, plegen een inspanning. Zij zetten zich krachtig in. Zij werken eraan dat het zweet niet alleen bij henzelf op de rug staat, maar ook bij de teamleden die dagelijks het werk uitvoeren. Door elke dag de juiste vragen te stellen, onderling binnen het managementteam en aan teamleden, groeit het vermogen tot reflecteren en analyseren. Op basis van de juiste inzichten versterken de teamleden het succesvolle gedrag. Of als nodig: oefenen ze nieuw gedrag om succesvoller bij te dragen aan de doelstellingen van de organisatie. Zo bouw je samen aan krachtige, lerende organisaties.

Mijn advies: herhaal de vraag van de moeder van Einstein en Fadie Hanna, zo vaak mogelijk: “Welke vragen heb jij vandaag gesteld?”. Stel hem niet alleen thuis, aan je kinderen of aan je partner, maar vooral ook op het werk: aan je leerlingen, je studenten, collega’s, medewerkers, je leidinggevenden, misschien zelfs aan je cliënten of klanten. Ik wens je succes met het versterken van samen leren in je organisatie en ben nieuwsgierig welke vragen jij daarbij gebruikt.

Loes van Wessum en Ingrid Verheggen, Leiding geven aan een lerende school. Welke vragen heb jij vandaag gesteld? Gompel & Svacina, 2018

Een deel van deze tekst werd eerder gepubliceerd in het onafhankelijk onderwijsvakblad Didactief. April 2019.

Meer inspirerende blogs lezen? Volg Changekitchen op LinkedIn!

———

Warner Immink is aangesloten bij Changekitchen, een bureau gespecialiseerd in organisatieverandering. Hij heeft ruime ervaring als veranderkundige, ‘critical friend’ en teamcoach bij het faciliteren van cultuur- en organisatieveranderingen. Hij richt zich daarbij vooral op geïnspireerd leiderschap en op de mogelijkheden om te leren als organisatie, als team en als medewerker. Waar Warner is, ontstaat bewustwording, inspiratie en beweging.